Stagflatie: een economische ramp in wording

Iedereen die een beetje met financiën en de economie bezig is, heeft ongetwijfeld al van stagflatie gehoord. Het begrip doet bij veel mensen hun hart een slag overslaan, en die stagflatievrees is ook niet zo verwonderlijk. Het gaat immers om een economische situatie die heel wat uitdagingen met zich meebrengt, zowel op kleine als grote schaal.

Wat betekent stagflatie nu precies, en wat zijn de oorzaken ervan? En misschien nog belangrijker: wat zijn de gevolgen van deze situatie op de economie, aandelen en vastgoed? Allemaal vragen die een duidelijk antwoord behoeven, en die vindt u in dit artikel.

—--------------------------------

Inhoudsopgave

1. Wat is stagflatie?
2. Wat is de oorzaak van stagflatie?
3. Voorbeeld stagflatie
4. De belangrijkste gevolgen van stagflatie?
5. Geschiedenis van stagflatie
6. Verschil stagflatie en inflatie
7. De invloed van stagflatie op aandelen
8. Uitleg over groeiaandelen
9. De invloed van stagflatie op vastgoed
10. Conclusie

—--------------------------------

Wat is stagflatie?

Stagflatie is een term die een combinatie inhoudt van twee andere begrippen, namelijk inflatie en stagnatie. Als we het hebben over stagflatie, dan bedoelen we een economische situatie waarin de inflatie én de werkloosheid een hoog niveau bereiken, en tegelijkertijd de groei van de economie vertraagt of begint te stagneren.

Een situatie die natuurlijk niet bepaald positief is en dan ook heel wat gevolgen heeft voor de economie. Maar voor we daar verder op in kunnen gaan, loont het de moeite om de oorzaken van deze stagnerende economie te onderzoeken.

Wat is de oorzaak van stagflatie?

De oorzaak van een probleem aanpakken is de beste manier om dat probleem te verhelpen. Hoewel het oplossen van stagflatie op grote schaal natuurlijk niet bepaald gemakkelijk is in de praktijk, kunnen in theorie toch een aantal centrale oorzaken onderscheiden worden. Stagflatie is in de meeste gevallen het resultaat van een combinatie van oorzaken.

Twee belangrijke daarvan zijn een fiscaal/monetair beleid, en aanbodschokken. Een aanbodschok houdt eigenlijk in dat de economie minder goed in staat zal zijn om producten en diensten te produceren.

Dit is dan weer te wijten aan een minder goede beschikbaarheid van grondstoffen, middelen en/of arbeidskrachten. Tijdens de COVID-pandemie is de hele maatschappij in contact gekomen met een aanbodschok, en dat kenmerkt zich door uiteenlopende elementen:

1. Arbeid

Als gevolg van de lockdowns konden steeds minder mensen in kantoren of fabrieken werken, wat een directe aanbodschok als resultaat had.

2. Producten

Er was een sterke vraag naar goederen, maar de prijzen van grondstoffen (zoals aardgas, steenkool en benzine), waren sterk gestegen. Daarbij is er ook een opmerkelijk tekort aan computerchips, maar dat was eigenlijk altijd al het geval.

3. Diensten

Ten slotte moesten heel wat medische diensten, operaties en andere soorten dienstverleningen uitgesteld worden. Dit was dan weer te wijten aan het feit dat ziekenhuizen vol lagen. Als een aanbodschok plaatsvindt, dan is dat niet per se zo erg. Het probleem ontstaat wanner de beleidsmakers van de centrale banken niet goed op die aanbodschok reageren.

In het volgende stukje van dit artikel geeft een algemeen voorbeeld meer duidelijkheid over hoe het ontstaan van stagflatie precies in zijn werk gaat.

Een algemeen voorbeeld van de oorzaak van een stagnerende economie

We nemen als voorbeeld een fabriek die schaatsen produceert en failliet gaat. Dit heeft als direct gevolg dat er over het algemeen minder schaatsen geproduceerd worden. De eerstvolgende winter is echter een strenge, waardoor de vraag naar schaatsen natuurlijk stijgt.

Een gevolg daarvan is dat de prijs van schaatsen stijgt, en dat heeft vooral te maken met het feit dat er onvoldoende schaatsen zijn om aan de vraag te voldoen. Het gevolg? Er is een stijgende inflatie. Nu kunnen we dit proces doortrekken naar een grotere schaal.

In dat geval wordt de productie van een land lager, terwijl de algemene prijzen wél stijgen én de werkloosheid ook nog eens toeneemt.

De geschiedenis van stagflatie

In de vijfentwintig jaar na de Tweede Wereldoorlog was de economische macht van de Verenigde Staten ongeëvenaard. Hedendaagse waarnemers merkten op dat de naoorlogse Verenigde Staten zich midden in "de grootste welvaart die de wereld ooit heeft gekend" bevonden.

Het Amerikaanse bruto nationaal product (BNP), een maatstaf voor alle goederen en diensten die door de burgers van een land worden geproduceerd, steeg van 200.000 miljoen dollar in 1940 tot meer dan 500.000 miljoen dollar in 1960 en bijna een biljoen dollar in 1970. Dankzij productiviteitsstijgingen was de Amerikaanse levensstandaard tussen 1945 en 1970 verdubbeld. Met slechts zes procent van de wereldbevolking genoten de Verenigde Staten 40% van de wereldrijkdom.

Maar aan het eind van de jaren zestig kwamen er verontrustende signalen. De werkloosheid steeg tussen 1968 en 1970 met 33%, terwijl de consumentenprijsindex met 11% steeg. Tegelijkertijd begonnen de reële lonen te stagneren. De gelijktijdige inflatie en stagnatie, bijgenaamd stagflatie, verbaasde economische analisten: gewoonlijk daalden de prijzen wanneer de lonen daalden, en wanneer de lonen stegen, stegen de prijzen. Maar niet in de jaren 1970. Het gevolg was dat Amerikanen minder koopkracht hadden, en dat de steeds duurdere Amerikaanse export op de internationale markt in het nadeel was. In 1971 hadden de Verenigde Staten voor het eerst sinds 1893 een ongunstige internationale handelsbalans.

Op de bovenstaande grafiek kan je de koers zien van de S&P500, een index die de top 500 beste Amerikaanse bedrijven combineert en een duidelijk beeld geeft over hoe investeerders zich gedragen tijdens stagflatie.

Wat zijn de belangrijkste gevolgen van stagflatie?

Stagflatie is een vervelende economische situatie, die natuurlijk vooral heel wat vervelende en zelfs gevaarlijke gevolgen kan hebben voor landen en de maatschappij als geheel. Ten eerste kan deze situatie zorgen voor een groot dilemma op economisch gebied.

Waarom? Omdat de maatregelen die in de eerste plaats de inflatie het hoofd moeten bieden, en deze moeten verlagen, er eigenlijk voor kunnen zorgen dat de groei van de economie nog méér geremd wordt.

Een goed voorbeeld van een maatregel om de inflatie te verlagen is bijvoorbeeld het verhogen van de rente. Daarnaast komt ook nog eens dat diezelfde maatregelen een negatieve impact kunnen hebben op de werkloosheid, waardoor deze lager wordt.

De conclusie is dat stagflatie erg moeilijk te bestrijden is. De invloed van zo'n negatieve economische situatie op consumenten is duidelijk:

• Er is sprake van een hogere werkloosheid in het algemeen.
• Mensen vinden minder snel een nieuwe baan als ze werkloos worden.
• Het inkomen gaat omlaag, maar de prijzen stijgen wel.

Gelukkig is er ook goed nieuws voor mensen die een goede vaste baan hebben. De gevolgen vallen in dat geval meestal nog redelijk goed mee, vooral als het eigen inkomen meebeweegt met de stijgende inflatie.

Dit komt doordat men een groot deel van die stijgende prijzen als het ware kan opvangen, waardoor de negatieve gevolgen van de stagflatie minder sterk voelbaar zijn. De gevolgen voor mensen die minder werk- en financiële zekerheid hebben, zijn aan de andere kant sterker merkbaar. Doordat deze personen al in een zwakke positie staan, en misschien geen salaris hebben dat meebeweegt met de inflatie, krijgen ze de volle kracht van de stijgende prijzen te verduren.

Wat is het verschil tussen stagflatie en inflatie

Zoals reeds gezegd is inflatie geen vreemde term meer voor de meeste mensen, juist doordat iedereen op elk niveau in de maatschappij de gevolgen van deze economische situatie voelt. Of toch ten minste tot op zekere hoogte. Zowel inflatie als stagnatie zorgen vaak voor vrees bij mensen, maar wat is nu eigenlijk het belangrijkste verschil?

1. Inflatie

Inflatie houdt kortweg in dat de prijzen stijgen. We hebben het dan niet over de individuele prijzen, maar eerder het gemiddelde van alle gehanteerde prijzen. Het resultaat is dat economen spreken over een stijging van het algemeen prijzenpeil over een vaste periode. Centrale banken willen een jaarlijkse inflatie bereiken van zo'n 2%. In feite hoeft inflatie dus niet per se negatief te zijn - op voorwaarde dat die geldelijk aan stijgt en niet explodeert.

2. Stagflatie

Stagflatie ontstaat wanneer de economische groei tot stilstand komt, terwijl de inflatie en de werkloosheid hoog blijft.

Hoe stagflatie aandelen beïnvloedt

Stagflatie heeft als economische situatie een grote invloed op heel wat zaken, waaronder aandelen en aandelenfondsen. Het is geen geheim en wonder dat de impact van deze situatie op de financiële markten allesbehalve positief is. Zo zorgen de stijgende rentekoersen in de eerste plaats voor dalende obligatieprijzen én dalende waarderingen van aandelen.

Eigenlijk is er voor zij die regelmatig beleggen in aandelen zowel slecht als goed nieuws. Als we kijken naar de geschiedenis, dan merken we op dat de beurs in concrete termen na de langste stagflatietermijn helemaal niet verzwakt was. Dit was trouwens na inflatie. Aan de andere kant was er ook geen sprake van een verlies aan koopkracht, want de beurs kon de hoogte van die inflatie perfect evenaren en dus opvangen.

Wat meer over groeiaandelen

Aan een stagnerende economie zijn een aantal typische kenmerken verbonden, waaronder het feit dat de omzet van bedrijven onder grote druk komt te staan, terwijl hun kosten toch blijven stijgen.

Het resultaat is dat de winstmarges dus ook afnemen. Op hetzelfde moment zijn beleggers over het algemeen minder snel bereid om risico's te nemen. En dat gaat dan weer ten koste van de groeifondsen die hogere koers-winstverhoudingen inhouden.

Eigenlijk geldt zowat hetzelfde voor obligaties: normaal gezien verloopt de rente op obligaties met een lage kredietwaardering méér op dan de rentes voor obligaties van hogere graad. De inflatie zorgt in alle geval voor een sterke remming van de reële inkomsten uit die obligaties.

Hoe stagflatie vastgoed beïnvloedt

Ten slotte heeft zo'n stagnerende economie ook een sterke invloed op de bereidheid van mensen om te investeren in vastgoed, alsook de prijzen van het vastgoed zelf. Een hoge inflatie, gepaard met een stagnerende economie, zorgt altijd voor onzekerheid op kleine én grote schaal. Een bijkomend gevolg is dan ook dat mensen minder snel risicovolle investeringsbeslissingen gaan nemen.

Conclusie

Stagflatie is een economische gebeurtenis waarbij de inflatie hoog is, de economische groei afneemt en de werkloosheid hoog blijft. Het kan een dilemma vormen voor regeringen, aangezien de meeste maatregelen om de inflatie te verlagen de werkloosheid kunnen doen toenemen, en beleid om de werkloosheid te verlagen de inflatie kan verergeren.